SURLAR
İstanbul’u çevreleyen tarihi surların uzunluğu toplam yirmi iki kilometredir. Kara surları tarafındaysa toplam doksan altı burç bulunmaktadır.
İstanbul’un etrafını çeviren surlar tarihte 5. yy.dan başlayarak inşa edilmiş, yıkılmalar ve yeniden yapmalarla dört defa elden geçmiştir. Son yapımı MS 408’den sonradır. II. Theodosius (408-450) zamanında İstanbul surları Sarayburnu’ndan Haliç kıyısı boyunca Ayvansaray’a ve Marmara kıyısı boyunca Yedikule’ye, Yedikule’den Topkapı’ya, Topkapı’dan Ayvansaray’a uzanıyordu.
Surların uzunluğu 22 km.dir. Haliç surları 5,5 km., kara surları 7,5 km. Marmara Surları 9 km.dir.
Kara surları üç bölümden oluşur. Hendek, dış sur, iç sur. Hendekler bugün tarım alanı olmuştur. Sura bitişik ve 50 m. aralıklarla kara surları tarafında, 96 burç bulunmaktadır. Sur duvarlarından 10 m.lik çıkıntıda, çoğunlukla kare planlı ve 25 m. yüksekliktedir. Pencereleri, tonozları, kapıları vardır. İç surlarla dış surlar arasında kapı ve merdiven bulunur. İç surlar ve burçlarda kefeki taşı ve tuğla kullanılmıştır. Dış surlar ise sandık vaya kazamat duvardır. Bütün bu hendek, burç, dış ve iç surların toplam eni 70 m.dir. Surların içinde dehlizler ve küçük oyuklar vardır. Marmara ve Haliç surlarının önündeyse hendek ve dış sur yoktur. Bu surların kalınlığı 5 m., yükseklik 15 m.dir. Burçlar 20 m.dir, Marmara tarafında 103, Haliç tarafında 94 Burç vardır. Yedikule, Sulukule, Anemas, İsaakios, Mermerkule, Arapkule tarihi ün taşır. Çoğu zindan, hapishane, darphane olarak kullanılmıştır.
1- Sur duvarları 2- Kapılar üzerindeki kitabeler Osmanlı’dan kalmadır. 3- Surlardan genel görünüm.
Kapılar
İstanbul surları boyunca anakapı ve yankapılar vardır. Kapılar, duvarda 5 m. genişlikteki bir kemer altındadır. Bu kapıların mermer kaplı içleri, ahşap kapıları vardı. Sur üstüne çıkmak için yapılmış merdivenler kapıların iç tarafında sağda ve soldadır. Kapı duvarları içindeki boşluklarda, anakapının kapatılmasında kullanılan demirkapı yahut parmaklıklar bulunurdu. Dış kapıyla iç kapı arası 25 m.dir.
Topkapı Sarayı kapısından Haliç’e, buradan Yedikule’ye ve tekrar Topkapı Sarayı’na dolanan duvarların ana kapıları şöyledir:
Altın (Yaldızlı) Kapı
Altın Kapı, Bizans döneminde sadece İmparatorluk törenlerinde kullanılırdı. Zafer takını andıran bu kapıdan İmparatorlar alaylarının başında kente girerlerdi.
Belgrad Kapısı
Yedikule’deki bu kapı, içeriden surlara çıkmak üzere yapılmış ikinci büyük askeri kapı olup, V. yüzyıla aittir.
Silivri Kapı
Belgrad Kapı ile arasında 13 burç vardır. Silivri yolunun başlangıcında olduğu için daha sonra bu isimle anılmıştır. 1987 yılında restorasyon sırasında burada iki bölümden oluşan ve içinde beş adet lahdin bulunduğu bir hipoje (mezar odası) çıkarılmıştır.
Kalagru Kapısı
Bizans devrinde Pege ile Rhesium kapıları arasındaki askeri bir küçük kapı idi.
Mevlevihane (Mevlana) Kapısı
Bizans’ın son dönemlerinde, IX. yüzyılda Eyüp’e yerleşen bir Rus cemaatinin bu kapıdan girip çıkmalarına izin verildiğinden, kapıya “Rus Kapısı” adı da verilmiştir. Osmanlı devrinde ise yakınındaki Mevlevihane’den dolayı “Mevlevihane Kapısı” adı ile anılmıştır
Top Kapısı
Fetih sırasında Fatih Sultan Mehmet karargâhını buraya kurarak en büyük topları buraya yerleştirmiş ve top atışları buradan yapılmıştır.
Sulukule Kapısı
Lykos Deresi üzerinde olduğu için Sulukule adı ile tanınmıştır. Fetihten sonra bu bölgeye Romanlar yerleştirilmiş. uzun yıllar burada yaşayan Romanlar, taşınma hazırlığında.
Edirne Kapısı
İstanbul surlarının on büyük kapısından biridir. Fetih sırasında ilk açılan kapı olduğu da söylenmektedir. Sefere çıkan Bizans İmparatorları, Rumeli’den gelen tüccarlar ve yabancı elçiler bu kapıdan şehre girmişlerdir.
Eğri Kapı
Askeri bir kapıdır. Bu kapının civarında Bizans döneminde ayakkabı ve ordu için çizme yapan esnafın yerleştiği ileri sürülmektedir.
Blakhernai Kapısı
Blakhernai Sarayı ve çevresindeki surlara ait sivil kapılardan biridir. Kapılar üzerindeki kitabeler Osmanlı’dan kalmadır.
1- Kara surları tarafında, sura bitişik ve 50 m. aralıklarla 96 burç bulunmaktadır. Bu burçlar, boydan boya uzanan sur duvarlarından 10 m.lik çıkıntıda, çoğunlukla kare planlı ve 25 m. yüksekliğindedir. 2- Sur üstüne çıkmak için yapılmış merdivenler kapıların iç tarafında sağda ve soldadır.
YEDİKULE ZİNDANLARI
Yedikule Zindanları günümüzde müzik festivallerinde etkinlik mekanı olarak kullanılmaktadır.
Dört tanesi Bizans İmparatorlarının,
3 tanesi de Fatih Sultan Mehmet’in yaptırdığı yedi kuleden oluşur.
Genç Osman Kulesi
Genç Osman’ın adını alma nedeni aslında padişahın katledildiği yerin bu bölgenin ikinci katında olmasıdır.
Cephanelik Kulesi
Adından da anlaşılacağı gibi devlete bağlı olduğu süreçte cephane deposu olarak kullanılmıştır.
III. Ahmet Kulesi
III.Ahmet kulenin yapım ve onarımına büyük katkı yapmış ve katlarının kirişlerle tutturulmasını sağlamıştır.
Hazine Kulesi
Bir dönem hazinelerin muhafaza edildiği yerdi. Devletin sahip olduğu bu hazine, Hazine Kulesinde tutulurdu.
Zindan Kulesi
Kitabeler Kulesi adıyla da anılır. Zindan olarak kullanılan iki kuleden biridir.
Top Kulesi
Hapishane olarak da kullanılmıştır.
Bayrak Kulesi
Sancağın dalgalandığı yer olması nedeniyle yeniçeriler burada nöbet tutardı. Sağlamlığını günümüzde de korumaktadır
